Kanoty (do 1945 niem. Kanoten, alternatywnie oraz dawniej Kanothen) to dawna wieś, do 1945 majątek, położona w gminie Barciany, w powiecie kętrzyńskim, na granicy polsko-rosyjskiej. Od lat jest to pustka osadnicza, miejsce niezamieszkane, położona między Michałkowej a Dujami.
Pierwsza wzmianka o Kanotach pochodzi z około 1384 roku. Pierwotnie miejscowość ta nazywała się „Kabnoten” (1384), później „Kawnothen” (1437). Na przestrzeni lat jej nazwa ulegała zmianom. Kolejne jej formy to „Gravenotten” (1782), „Kanothen” (1785) , „Knoten” (1820), zanim przyjęła ostateczną nazwę „Kanoten”. Pierwotnie były tutaj pruskie dobra służebne, które po 1466 otrzymał od wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Heinricha Reffle von Richtenberga na prawie magdeburskim rycerz Hans von Ertter z Frankonii. Wcześniej otrzymał on również niedalekie Arklity (Arklitten). W 1540 jako właściciele Kanot wymienieni są Hans Vochs i Caspar Hohendorff. Od 1627 był to Hans Dietrich von Hohendorff, a od 1630 Michael von Bronsart. Syn Bronsarta, Michael-Junior, umarł bezdzietnie, a majątek przeszedł na krewnych. Po licznych procesach sprzedali oni majątek w lutym 1682 roku. Kanoty nabył wtedy starosta barciański Andreas Bernhard von Königsegg, jednak jeszcze w tym samym roku sprzedał on majątek – kupił go Johann Friedrich von Schlieben. Od tamtej pory rodzina von Schlieben władała majątkiem do początku XIX w.. Przez prawie 100 lat urzędowali oni w starym dworku w Kanotach.
W 1833 dobra w Kanotach kupił swojej córce Auguście w prezencie ślubnym właściciel Wielewa (Willkamm), hrabia von Rautter. Mąż Augusty, Otto Bernhard II von Pressentin gen. von Rautter, rozpoczął tutaj budowę nowego dworku, który ukończony został w 1839 roku. Położony był on nad brzegiem rzeki Omet (ros. Stogowka/Стоговка, również Żeleznodorożnaja/Железнодорожная), dzisiaj mającej swe ujście na terenie Rosji. Dobra w 1855 przejął syn Augusty i Otta, Bernhard III, który ożenił się z Adolphine Klarą von Oldenburg. Za jego czasów zbudowany został zespół gospodarczy majątku, który uległ zniszczeniu w czasie I wojny światowej.
W 1910 na terenie obszaru dworskiego (Gutsbezirk) Kanoty mieszkało 231 osób. W 1928 majątek, razem z wsią Duje (Doyen; w latach 1938 – 1945 Dugen) oraz majątkiem Kurkławki (Korklack; obecnie pustka osadnicza) wszedł w skład gminy Pożegniki (Posegnick, po 1945 Zori/Зори, obecnie pustka osadnicza). W 1926 architekt Heinrich Westphal zbudował tutaj elektrownie wodną nad rzeką Omet, po której dzisiaj nie ma śladu.
Później dobra przejął Bernhard VII (Benn), który zmarł bezpotomnie w 1916 – w związku z tym majątek otrzymał jego kuzyn, Oskar Botho Ernest „Bernhard” von Pressentin gen. von Rautter, który był ostatnim właścicielem majątku. Zmarł on w 1957 w Osnabrück, na terenie RFN, w wieku 67 lat.
Po 1945 Kanoty otrzymały polską nazwę, jednak nie wiadomo, czy były one zamieszkane – jeżeli tak, to na krótko; kres istnienia miejscowości położył ostatecznie podział Prus Wschodnich. Niedługo po zakończeniu wojny, w tutejszej okolicy ustalono przebieg granicy między Polską a Związkiem Radzieckim (ob. Rosją), która przedzieliła Kanoty na dwie nierówne części. Obydwie części nie były już zamieszkane po wojnie. Ta część, która została po stronie rosyjskiej, weszła dodatkowo w skład tzw. „strefy niedostępnej” – obszaru przygranicznego dostępnego tylko dla służb granicznych Rosji, oddzielonego pasem kontrolno-śladowym. Zabudowania Kanot po ustaleniu granicy zostały finalnie rozebrane przez służby graniczne. Po 1945 grunty dawnej miejscowości gospodarował aż do swojej likwidacji PGR Kurkławki.
Dzisiaj Kanoty to pustka osadnicza, podzielona przez granicę polsko-rosyjską. Jej teren przejęty jest przez przyrodę, a wśród zarośli można natrafić jeszcze na ślady zabudowań. Według terenu modelu, po rosyjskiej stronie, również są ślady zabudowań. Do dzisiaj zachowała się około dwukilometrowa aleja drzew z pobliskiego Michałkowa (Langmichels), wyznaczająca dawną drogę, którą można było dojechać do dawnej wsi. Dzisiaj trudno poznać, że w tym miejscu kiedykolwiek była cywilizacja, że kiedyś tętniło one życiem. Przypominają o tym jedynie stare mapy, oraz szczątkowe fundamenty, w lecie ukryte wśród roślinności.
AUTOR TEKSTU: Wiktor Nowicki
ŹRÓDŁA
– Dietrich Lange, „Geographisches Ortsregister Ostpreußen” (2005)
– Gemeindeverzeichnis.de
– Genealogie Jürgen Eichler
– Tadeusz Korowaj, „Dziedzictwo kulturowe powiatu kętrzyńskiego. Dwory i pałace” (2020)
– geoportal.gov.pl